Početkom 2021. godine, tokom izvođenja pripremnih radova na spratu kružne kule, ispod više slojeva kreča, uočeni su ostaci bojenih i slikanih slojeva. Ubrzo nakon otkrića, radovi su zaustavljeni, a o nalazu je obavještena Uprava za zaštitu kulturnih dobara. Izvještaj o slučajnom nalazu upućen je Upravi za zaštitu kulturnih dobara. Nakon toga, na osnovu prethodno izdatih konzervatorskih uslova, započeo je proces konzervatorskih istraživanja otkrivenih nalaza, a nakon odobrenja projekta, pristupilo se sprovođenju konzervatorskih mjera.
Na spratu kružne kule nalazi se 12 prostorija trapezastog oblika, šaht za lift i hodnik sa spiralnim stepeništem. U skoro svim prostorijama (osim liftovskog okna) na zidovima i svodovima uočeni su ostaci bojenih slojeva i dekorativnog slikarstva. Ostaci bojenih slojeva nisu otkriveni u prizemlju, već samo prostorijama sprata kružne kule. Na početku istraživanja utvrđeno je da su zbog dugotrajne izloženosti unutrašnjosti kule atmosferskim uticajima u nekim prostorijama slikarski slojevi u prethodnim fazama uklonjeni, u nekim sačuvani u malom procentu, a u nekima su potpuno nestali.
Iz tog razloga, doneta je odluka da se konzervatorska istraživanja nastave u 7 prostorija. Istraživanje je rađeno neinvazivnom metodom, bez zadiranja u integritet kulturnog dobra, otvaranjem probnih sondi u gonjim slojevima krečnog premaza. Na osnovu preliminarnog uvida moglo se zaključiti da je slikarstvo imalo za cilj da stvori reprezentativni karakter prostorija sprata kule izdvajajući ih na taj način od ostatka cjeline. Značaj ovog istraživanja leži u jedinstvenosti nalaza, jer nije poznato da je dekorativno zidno slikarstvo otkriveno u drugim austrougarskim utvrđenjima.
Kako bi se dobio detaljniji uvid u izbor slikarskog materijala i boja, i potvrdile pretpostavke vezane za ovo dekorativno slikarstvo, pre konzervatorsko-restauratorskih radova izvršene su fizičko-hemijske analize bojenih slojeva, veziva i maltera. Na licu mjesta, uzeti su uzorci bojenog sloja sa slojevima originalnog maltera. Uzorci su analizirani u Laboratoriji za kamen i agregat Instituta za materijale Srbije (IMS).
Sprovedeni su istraživačko-ispitivački radovi na zidnom dekorativnom slikarstvu u 7 oslikanih prostorija. Tokom sondažnog ispitivanja došlo se do nekoliko važnih zaključaka:
- Sve površine zidova su prekrivene slojem nečistoća vezanim za bojeni sloj naknadnim krečnim premazima, tako da se tek na pojedinim očišćenim mjestima mogao sagledati sadržaj i naslutiti njihov originalni kolorit.
- Slikarstvo je izvedeno u seko tehnici.
- Topla crvena i oker boja su vidljivo najzastupljenije.
- Postojanje pravolinijskih bordura sa oslikanim floralnim šarama.
- Prisutnost dvoslojnog maltera, debljine do 3 cm.
- Dekorativno zidno slikarstvo je dosta oštećeno, sačuvano u fragmentima, uz prisustvo pukotina, oštećenja i bez stabilne veze sa nosiocem.
Na ovaj način, poslije više od sto godina, stvorili su se uslovi za restauraciju ovih zidnih oslika. Na osnovu sačuvanih fragmenata može se zaključiti da se radi o zidnom slikarstvu koje je imalo dekorativnu funkciju, nastalo tokom druge polovine 19. i početka 20. vijeka. Korišćene su boje pastelnih tonova, umjerenog intenziteta kao sto su topla oker, crvena, smeđa, siva, svijetlo plava, svijetlo ljubičasta i svijetlo zelena, koje su uobičajene i već viđene na objektima u Boki Kotorskoj sa slično dekorativno ukrašenim zidnim površinama iz istog perioda.
Kreč bio osnova svim korišćenim bojama. Pored kreča, boje sadrže različitu količinu drugih elemenata korišćenih u formi aditiva, stabilizatora, pigmenata i sl. Na osnovu ostataka, može se zaključiti da je, u skladu sa vremenom i upotrebnom funkcijom prostorija na spratu kule, autor vješto osmislio i geometrijski uklopio cjeline sa detaljima i simbolikom ornamentike. Ukrasna ornamentalna plastika uspješno je imitirana slikanjem. Istraživanja su otkrila bordure sa oslikanim stilizovanim floralnim ukrasima.
Na osnovu fizičko-hemijskih analiza utvrđeno je da su zidne dekoracije u prostorijama kružne kule i u hodniku sa spiralnim stepeništem rađene seko tehnikom na krečnom i krečno-cementnom malteru. Uočene su dublje i pliće pukotine, a nedostatak maltera kao podloge bojenog sloja uočen je na više mjesta i na većim površinama. Uočena su dva sloja maltera, prvi krečni grublji (krupnija granulacija) i drugi na kojem je slikano, dosta tanji i finiji, često sa dodatkom cementa.
Od svih oslikanih površina najveći dio zatečen je u lošem stanju. Ustanovljeno je da je uslijed prodora atmosferske vlage došlo do degradacije bojenog sloja na zidovima u svim prostorijama koje su oslikane. Bojeni sloj se ljuspa, izgubio je tonsku vrijednost, a na pojedinim partijama je potpuno otpao. Oštećenja su brojne pukotine, tamne mrlje kao i naknadni premazi. Na nekim mjestima došlo je do promjene boje uslijed djelovanja vlage.
Kako se funkcija prostorija mijenjala, prilikom adaptacije za novu funkciju nastajala su brojna mehanička oštećenja. Osim opisanih oštećenja, vidljivi su naknadni krečni premazi preko prvobitnih bojenih slojeva. Premazi su tonski različiti i sa različitim stepenom oštećenja. Poslednji sloj se najlakše uklanja, jer je najviše bio izložen neposrednom uticaju vlage. Osnovni sloj je čvrst, ali se mjestimično na lagani pritisak prstima kruni i drobi. Završni sloj je produžni malter, za čije je spravljanje korišćena mješavina krečnog i cementnog veziva. Ovaj sloj maltera je čvrst i na pritisak prstima se ne mijenja.
Donja podloga zidnih dekoracija bila je u lošijem stanju, jer je dejstvo atmosferske vlage u ozbiljnoj mjeri narušilo vezivnost kreča. Na više mjesta vidljiva su podklobučenja. Veća podklobučenja su retka. Bojeni sloj pretrpio je veća oštećenja nego sama podloga i nosač. Do podljuspavanja najviše je došlo u djelovima koji su naknadno preslikavani. Uzrok podljuspavanja su predebeli slojevi naknadno nanosene boje i jače vezivo.
Na osnovu uvida u postojeće stanje vidljiva su najmanje tri, a najviše pet naknadnih krečnih premaza preko originalnog bojenog sloja. Naknadni premazi su potamneli i zaprljani. Dejstvo vlage vizuelno se može uočiti na poslednjem bojenom sloju bijele boje na kojem su vidljiva crvenkasta obojenja. Prisustvo vlage prouzrokovalo je i pojavu soli na pojedinim mestima što je dodatno uticalo na degradaciju bojenog sloja. Metodom perkusije ustanovljeno je prisustvo podklobučenja, odnosno odvajanja maltera od zida kao nosača.
Nakon sprovedenih istraživačkih radova, tokom 2022. godine pristupilo se sprovođenju konzervatorskih radova i obnovi zidnih i dekorativnih površina zidnog oslika.
